Prelego de D-ro Seán O’ Riain , Prezidanto de Eŭropa Esperanto-Unio

Prelego de D-ro Seán O’ Riain , Prezidanto de Eŭropa Esperanto-Unio

Estimataj Gesinjoroj, karaj geamikoj,

Unue mi diros kelkajn vortojn irlande por substreki la gravecon de lingva diverseco en Eǔropo. Ni neniam forgesu tion.

Irlande: Is mór trua nach féidir liom teacht go Karlovo don chomhdháil ríthábhachtach a d’eagraigh sibh. Gabhaim buíochas ó chroí leis an gCoiste Eagrúcháin as an gcuireadh. Tá súil agam go mbeidh comhdháil úsáideach thaitneamhach agaibh, a rachaidh chun tairbhe Esperanto agus do chomh-chearta teanga sa Bhulgáir agus san Eoraip.

(Traduko: Mi ege bedaŭras, ke mi ne povis veni al Karlovo por ĉe-esti vian tre gravan seminarion. Mi elkore dankas vin pro la invito, kaj esperas ke vi havos agrablan seminarion, kiu multe kaj al Esperanto kaj al lingva justeco en Bulgario kaj en Eŭropo.)

Mi intencas mallonge

1) mencii kelkajn interesajn lastatempajn lingvopolitikajn evoluojn en EU;

2) priparoli kiel Esperanto povus pliefikigi la Eǔropan Union kaj kontribui al ties integriĝo;

3) proponi konkretajn agadojn;

4) fini per poemo pri Ludoviko Zamenhof, kies 150-jariĝo okazos la 15-an de decembro 2009.

1. Lastatempaj Lingvopolitikaj Evoluoj en EU

a) Publikigo de la libro A Concise Encyclopea of the original literature of Esperanto[1][2], fare de D-ro Geoffrey Sutton, Mondial, Novjorko. Ĉar unu el la ĉefaj argumentoj de kontraǔuloj de Esperanto estas ties tiel-nomata “manko de kulturo”, endas montri kiom Esperanto kontribuas al la interkultura dialogo, kaj tiu libro estas solida pruvo de la ‘kultureco’ de Esperanto. Tiu argumento neglektas la interlingvisikan esploradon, ekzemple la verko de D-ro Blanke pri la 28 etapoj tra kiuj Esperanto iris survoje de projekto al vivanta lingvo – unu el ili estis, ĝuste, “originala kulturo”.[2][3]

b) Publikigo de la libro Komuna Europa Referenckadro por lingvoj[3][4] en EO. Tio aparte gravas ĉar per ĝi la Konsilio de Europo agnoskas Esperanton samnivele kiel aliaj vivantaj lingvoj. Mi forte rekomendas al vi aĉeti tiun libron, kaj almenau submetiĝi al la lingva ekzameno, au chi-tie en Herzberg, au dum la UK julie.

c) EP-elektoj: Gravas ke EDE partoprenis la ekektojn en Germanio, kaj ne nur en Francio, kaj ke nia Nobelpremiito, Prof. Reinhard Selten, okupis la unuan lokon en Germanio. Pro tiu partopreno, pli ol 64 milionoj da germanaj voĉdonantoj vidis la vorton “Esperanto” sur la balotoj, kaj la amaskomunikiloj multe raportis pri nia lingvo. Kiel vi scias, EEU estas politike neutrala, ni rekomendis al Esperantistoj aktiviĝi politike, aŭ en EDE aŭ iu alia politika partio.

d) Europa Parlamento, 14 julio 2008: Diskuto: “Esperanto: amiko au malamiko de plurlingveco?” Pro la tragika morto en trafikakcidento la 13 julio de Prof. Bronislaw Geremek, pli ol duono de la diskuto estis por honorigi Geremek mem. Sed, ege signifika estas, ke la lasta mesagho de Geremek, vicprezidanto de Europa Parlamento, al sia 874 gekolegoj en la Parlamento, estis invito al diskuto pri Esperanto.

e) Formala propono de Slovakio diskuti EU-lingvopolitikon je la inter-registara nivelo. La propono venis la 26-an de marto 2007 en letero de slovaka vic-ĉefministro Čaplović al siaj kolegoj en ĉiuj 26 aliaj EU-registaroj kaj al ĉiuj anoj de la Europa Komisiono. Li alkroĉis al sia letero la konkludojn de la bratislava konferenco de novembro 2006 - la unuan fojon ke EU-registaro (Slovakio) organizis konferencon kie Esperanto rolis kiel unu el la plenrajtigitaj laborlingvoj.

f) Profesoro Selten en la Europa Parlamento: La 9-an de majo 2007 dum evento por honorigi europajn nobelpremiitojn en la Eǔropa Parlamento, la germana nobelpremiito profesoro Reinhard Selten multe laǔdis la ne-imageblan sukceson de la EURO, kaj malferme proponis Esperanton kiel unuan lernindan fremdan lingvon en kelkaj membroŝtatoj por plibonigi la lingvolernadon, kaj por plifortigi eǔropan identecon. Laǔ li, la dominado de iu ajn nacia lingvo estas neakceptebla.[4][5] Profesoro Selten nuntempe gvidas la liston de EDE en Germanio la elektoj al la Europa Parlamento venontsemajne. Pro li, milonoj da germanoj vidas la vorton “Esperanto” unuafoje. Ni deziru al lia kaj al EDE bonan ŝancon!

g) Oktobre 2005 okazis io tre grava por la estonto de la lingvoj de Eǔropo: publikiĝis la raporto GRIN[5][6], de eminenta svisa ekonomisto de la Universitato de Ĝenevo, kiu klare kaj science montris ke la nuna internacia pozicio de la angla lingvo kontribuas almenaǔ € 17 miliardojn jare al la brita ekonomio.[6][7] Alivorte la 88% de EU-civitanojn kiuj denaske parolas aliajn lingvojn subvencias Brition jare per trifoje la fama brita EU-buĝeta rabato. Indas substreki ke tiu monkvanto estas nur 75% de la tuta monkvanto kiun Britio gajnas, ĉar Profesoro Grin kalkulis proksimume kiom da mono donas la dominado de la angla, kaj deprenis sumon kiun donas la “natura altireco” de la angla. Kiel reago al tio, la germana EP-ano Michael Gahler postulas malpliigon de la britaj kaj irlandaj civitanoj kiuj laboras por EU institucioj, por kompensi ilian avantaĝon pro la kreskanta uzo de sia gepatra lingvo kiel lingua franca de EU. Sed eble eĉ pli grava ol tio, pro la nuna economía krizo, estas la alia konkludo de Grin: pro manko de rolo por neutrala europa lingvo kiel EO, la 27 EU-landoj perdas €25 miliardojn jare.

h) Ne plu lastatempa, sed valoras substreki: En Februaro 2002 Britio decidis ke ĉiuj lernantoj je la aĝo de 14 rajtas ĉesi lerni iun ajn fremdan lingvon. Tio signifas ke, ĝuste kiam pli da lernejoj en aliaj landoj volas fari interŝanĝojn kun lernejoj en Britio, la britaj lernejoj malpli emas.

i) La nombro de artikoloj en Esperanto en la reta enciklopedio “vikipedio” pligrandiĝis jam al pli ol 114,000.[7][8] El la 266 lingvoj en kiuj ekzistas vikipedio, Esperanto estas la 22ª pli granda.

j) En 2004 publikiĝis la nemalhavebla libro de profesoro Robert Phillipson, “English-only Europe?” (Routledge).

3. Kiel Esperanto povus pliefikigi la Eǔropan Union kaj kontribui al ties integriĝo?

Almenaǔ trimaniere:

1) pli justa lingva sistemo. Ne plu estus vivolongaj, nemeritaj privilegioj, kiel donas la nuna dominado de la angla.

2) pli facila lingvolernado, pro la lernfaciligaj ecoj[8][9] de Esperanto, kaj do pli efika komunicado kontinentskale.

3) plifortigo de eǔropa identeco. La angla aǔ la hispana ne povas doni tion, pro la ekstereǔropeco de la granda plimulto de denaskuloj de tiuj lingvoj. La franca, germana, itala, aǔ pola povus doni ĝin, sed ankaǔ io ajn el ili same donus maljustan avantaĝon al denaskuloj.

Ĉar la unuaj du kialoj estas jam konataj kaj akceptataj de Esperantistoj, mi iom diskutos la trian manieron, kiu estas pli kontroversa inter ni. Multaj samideanoj estas forte tutmondistaj, kaj ne alte taksas ian rolon por Esperanto en la plifortigado de eǔropa identeco. Sed teoriaj debatoj pri tio povas esti iom sensenca. Kiel ni imagas mondvastan akcepton de Esperanto? Ĉu ni pensas ke estos samtempa akcepto en multaj landoj? Tio estas ege malverŝajna.

Ni komparu iomete kun la metra sistemo, kiu ja havas komunajn punktojn kun Esperanto. Unue la sistemon oficiale akceptis post-revolucia Francio en 1791. Dum la postaj du jarcentoj iom post iom aliaj landoj akceptis la metran sistemon, ĝis la nuna situacio kiam nur tri landoj ankoraǔ ne akceptis ĝin: Usono, Liberio kaj Myanmar.

Se EU donus rolon al Esperanto, kaj aliaj mondpartoj ne, tiam Esperanto devige ekesprimus eǔropan identecon. Kaj se ne-eǔropanoj ne ŝatas tion, la rimedo estas atingi oficialan rolon por Esperanto en la propraj landoj.

4. Kian rolon Esperantistoj povus ludi en la antaǔenigo de Esperanto en EU?"

Praktika Agado

La EU multfoje kaj en pluraj dokumentoj garantias la samrajtecon de civitanoj, sed la praktiko de EU ne respektas la lingvan samrajtecon. Do, la nuna prioritata agado por EEU estas

1) aparte dum la nuna financa kaj ekonomic krizo, uzi la GRIN-raporton por montri la praktikajn financajn sekvojn de tiu manko de samrajteco.

2) Diskonigi kiom eble plej vaste la saĝan eldiron de nobelpremiito Profesoro Reinhard Selten en la Eǔropa Parlamento la 9-an de majo 2007.

3) Verki artikolojn por Vikipedio en Esperanto, por ke ĝi atingu 130,000 artikolojn dum 2009, kaj por ke ĝi denove estu inter la 20 plej grandaj lingvoj de Vikipedio. Ĝi nun estas en la 22ª loko – dum la lasta congreso de EEU en 2007, EO havis la 15-an lokon.

4) Ĉiam altiri atenton al la lernfaciligaj ecoj de Esperanto[9][10], kaj ties ebla kontribuo al la plibonigado de lingvolernado kaj tiel al la protekto de plurlingveco.

5. Ni Laŭdu lin, de Kálmán Kalocsay

Post kelkaj monatoj, la 15-an de decembro, ni festos 150 jarojn ekde la naskiĝo de Ludoviko Zamenhof. La sekva poemo estas de la verŝajne plej eminenta poeto kiu verkis en EO dum la unua jarcento de nia lingvo, Kálmán Kalocsay. Ĝi klare substrekas la surdemutecon de la homaro, kaj la neceso, kiun ankaŭ substrekis Umberto Eco, alparoli la homaron konkrete pri la vivo de Zamenhof, kaj pri lia senĉesa laboro por sia idealo de pli paca kaj harmonia homaro. Povas okazi ke ili eĉ aǔkultus nin.

Memora fest’ ... dolora fest’

Funebre ni solenas...

Ho, flugis for la flam’ de l’kor

Kiun ni larme benas.

Nun nek kanon’ kun tondra son’

Nek sonoriloj festas...

Nur batsonor’ de nia kor’

Pri la solen’ atestas.

En vastas mond’ malgranda rond’

Ja estas ni, la fratoj,

Sed kun potenc’ en sankta senc’

Kuniĝas la korbatoj.

Ho, kunsonor’ de nia kor’!

Funebru la Benatan,

Per kies am’, jen, flagra flam’

Kunfandis rondon fratan.

Estingis sin la flam’ de l’ sin’,

Plu arde ĝi ne hardas,

Sed jen la Verk’, ĝi malgraŭ ĉerk’

Kaj malgraŭ frostoj – ardas!

Ĝin vartu ni, ho, ardu ĝi,

Ke el malgranda sfero

Post vintra frost’ la Pentekost’

Alvenu sur la Tero,

Kaj en kompren’, eterna ben’

Frati ĝu mondo tuta...

Ni laŭdu Lin, ke aŭdu nin

Homaro surdemuta!

La Signifo de la Falo de la Berlina Muro

1. Mi parolu iom persone, char la faktojn kaj multajn interpretojn pri ili vi jam trovos en multegaj libroj. Sed vi ne trovos miajn persojn memorajhojn en iu libro!

2. Kie mi estis kiam mi audis pri la falo, la 9.11.89?

3. Kia estis mian unua semajno en Berlino, septembre 1990, kelkajn semajnojn antau la re-unuigho de Germanio?

4. Longa trajnvojagho de Berlino al Vieno kun 4 orientgermanoj.

5. Miaj 4 jaroj vivantaj en Berlino, de 2001 al 2005.

6. Irlandaj ligoj kun Berlino: a) Brandenburg; b) Pokorny.

7. La irlanda ambasado en Berlino dum la milito. A) la atako de la anglaj aviadiloj kiuj detruis la ambasadon; B) la rolo de Con Cremin.

8. Varsovio/Berlino – kontrasto. Lingva aspekto: germana kultura konsilistino!

[2][3] Vidu Blanke 2006, p. 62-71. Detlev Blanke, Interlinguistische Beiträge. Frankfurt: Peter Lang.

[4][5] Lia eldiro aperis en ĉiuj EU-lingvoj en la retejo de la Eǔropa Parlamento - oni povas legi ĝin ĉe http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/011-6466-129-05-19-902-20070507IPR06397-09-05-2007-2007-true/default_fr.htm, kaj ŝanĝi lingvojn laǔnecese."

[5][6] Vi trovos la franclingvan originalon ĉe http://cisad.adc.education.fr/hcee/documents/rapport_Grin.pdf. EEU faris unupaĝan leteran resumon en Esperanto kaj en 22 aliaj lingvoj ĉe http://lingvo.org/grin/.

[6][7] Pli detale, li klarigis je la paĝo 7 de sia raporto, kiel la ĉiujara financa transfero al Britio je almenaǔ

€ 10 miliardoj fariĝas € 17-18 miliardoj.

[8][9] Vidu la raporton de la itala ministrejo pri publika instruado de 5 oktobro 1993: http://www.internacialingvo.org/public/study.pdf.

[9][10] Rigardu www.springboard2languages.org por detala priskribo. La trafa Esperanta traduko, kies laborgrupon gvidas D-ro Ludovico Molnár el Budapesto, estas “lingvolanĉilo”.